deus ex machinaΤο χειμώνα του 2010 στην Αθήνα πάνω και πέρα από την πόλη πλανιόταν ο τίτλος μιας συλλογής διηγημάτων. Δεν ήταν τόσο οι πωλήσεις που έκαναν το βιβλίο να ξεχωρίζει, ούτε η αδιαμφισβήτητη ποιότητά του, όσο η εύστοχη επιλογή του τίτλου, που μεταδιδόταν από στόμα σε στόμα, σαν νουθεσία ή παράκληση «κάτι θα γίνει, θα δεις», κι έμοιαζε σχεδόν με απαίτηση που γιγαντώνεται στα χείλη και γίνεται πανάκεια μιας ολόκληρης χώρας που βρίσκεται σε πρωτοφανή δυσμένεια. Ο συγκεκριμένος τίτλος ήταν γνώριμος, αναντίρρητα οικείος, και παρέπεμπε εξ’ολοκλήρου «στον από μηχανής θεό», μια έκφραση που μαρτυρά την αδιέξοδη καρτερικότητα της ελληνικής ψυχής από την εποχή του Ευριπίδη, την πεποίθηση πως δεν μπορεί, κάτι θα γίνει, κάπως τα πράγματα θ’αλλάξουν, με την αναπάντεχη παρέμβαση και συνδρομή μιας υπερβατικής δύναμης, έστω και την τελευταία στιγμή, λίγο πριν πέσει η αυλαία. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως ακόμη και για τους πιο απαισιόδοξους, ο από μηχανής θεός είναι μια κάποια ύστατη λύση.
Nell’inverno del 2010, ad Atene – e non solo – si palpava nell’aria il titolo di una raccolta di racconti. A mettere in risalto quel libro non erano tanto le vendite, né l’indiscussa qualità dell’opera, quanto piuttosto la felice scelta del titolo, protagonista di un passaparola che suonava come un ammonimento, o un auspicio: "Vedrai che stavolta qualcosa accadrà". Quasi una pretesa di cui riempirsi la bocca, la panacea di un’intera nazione che vive un momento difficile senza precedenti. Quel titolo era divenuto qualcosa di conosciuto, di incontrovertibilmente familiare, e alludeva senza mezzi termini al deus ex machina, espressione che testimonia il rassegnato senso di impotenza che contraddistingue l’animo dei greci da Euripide in poi, la convinzione che no, non è possibile, che qualcosa accadrà, che in qualche modo le cose cambieranno con l’intervento insperato e il soccorso di qualche potenza superiore, magari all’ultimo momento, subito prima che cali il sipario. Del resto, e non è un caso, persino il pessimista più incallito riconosce nel deus ex machina una sorta di soluzione ultima.
con il sostegno di
